Gje oss Elias Blix på nynorsk, no!

Nordland fylkesbibliotek etablerte nettstaden «Litteraturnett Nord-Noreg» for 3-4 år sia. Dette er ein viktig nettstad for å gje alle opplysningar om den rike bokskatten vi har her nord. Blant dei forfattarane som blir presentert her, er det rundt 80 forfattar som brukte og bruker nynorsk i heile eller mesteparten av den litterære produksjonen sin, og eit tjuetals forfattarar som har skrive eller skriv på dialekt.

Elias Blix blir preentert på bokmål på "Litteraturnett Nord-Norge"

Dessverre er dette opplysningar som ikkje kjem fram på denne nettstaden. Det mest graverande er at «Litteraturnett Nord-Noreg» i praksis boikottar «Nynorsk wikipedia» som kjelde. Det er utilgjeveleg at Elias Blix og forfattarar som Lars Berg (Tromsø), Helge Stangnes (Senja/Tromsø), Wenche Krossøy (frå Andørja), Dagmar Blix (Lofoten) Birger Jåstad (Vefsn) blir presentert på bokmål her! Og det er ikkje rett å gøyme det faktum at det er rundt 100 nordnorske forfattarar som har nytta og nyttar nynorsk og dialekt i produksjonen sin.

Vi ønsker at Elias Blix skal presenterast på nynorsk (Kjelde: Nynorsk Wikipedia)

Vi har tidlegare tatt opp denne saka med Nordland fylkesbibliotek, og berre fått det inkjeseiande svaret «Vi tar med oss innspela dykkar vidare i utviklinga av Litteraturnett Nord-Norge.» (brev 24.4.2017).  Og unnskyldninga er at det ikkje er teknisk mogeleg å bruke artiklar frå Nynorsk wikipedia.  Når ein samtidig veit at prosjektet er utvikla saman med Sogn og Fjordane fylkesbibliotek (no: Vestland fylkeskommune), som bruker Nynorsk wikipedia som kjelde, så blir det heile komisk. Meir uforståeleg er det også når vi ser at dei fleste nordnorske nynorskforfattarane er betre omtala på «Nynorsk wikipedia» enn på bokmåls-wikipediaen.

Gje oss gjerne Ola Bremnes på nynorsk også (Kjelde: Nynorsk wikipedia)

No har Nordland fylkesbibliotek hatt fire år på seg til å ordne denne saka, og det er på tida at dei sluttar med denne språklege diskrimineringa. Slepp dei nordnorske nynorskforfattarane fram i lyset, på sitt eige språk. Vi ønsker å lese på nynorsk om Elias Blix, Lars Berg, Helge Stangnes, Wenche Krossøy, Dagmar Blix, Birger Jåstad og alle dei andre nordnorske forfattarane som har skrive og skriv på nynorsk. Og gje oss gjerne Ragnar Olsen, Ola Bremnes og Halvdan Sivertsen også på nynorsk.

Magne Leon Heide, leiar i Troms og Finnmark mållag

Vel nynorsk som hovudmål i skolen

Alle kan velje nynorsk som hovudmålet sitt

Kommunen vedtar kva som skal vere hovudmålet ved kvar skole, bokmål eller nynorsk. Og dette skal ein bruke i skriftleg opplæring og i skriftlege arbeid.  Men du kan på ulike vis velje anna hovudmål enn det som er vedtatt: 

• Foreldre til minst 10 elevar på årstrinna 1-7 kan velje eit anna hovudmål, og slik kan dei få ein nynorsk parallellklasse på ein bokmålsskole. 
• Elevar i ungdomsskolen kan sjølve velje nynorsk på ein bokmålsskole.
• Elevar i den vidaregåande skolen kan også sjølve velje nynorsk som hovudmål.

Rike erfaringar med nynorsk

Det har sia 1970-talet vore nynorske parallellklassar fleire stader i Nord-Noreg, i Vefsn, Skånland, Målselv, Balsfjord og Tromsø. Fleire hundre elevar har gått på ein bokmålsskole og fått opplæringa si med nynorsk som hovudmål. Det finst rike erfaringar for at dette har vore gode språkval

Nordlys, fredag 17. april 1998 (Kjelde: nb.no)  

Det er fleire gode grunnar til å velje nynorsk som hovudmål:

Nordnorsk er nynorsk:  Nordnorsk dialekt er i vinden som aldri før. Det er ikkje i alle situasjonar vi kan bruke dialekten vår. Når ein skal velje eit skriftspråk som stør opp under dialekten, er ikkje spranget særleg langt til det nynorske skriftspråket. Dei nordnorske dialektane ligg så tett opp til nynorsk at det vil vere språkleg frigjerande å få lære seg å bruke eit så dialektnært skriftspråk.

Framtida.no

Lær nynorsk og bokmål like godt: Når barna har nynorsk som hovudmål, lærer dei dette godt. Samtidig vil dei få bokmål som sidemål, og det vil vere lett å lære det også.

Nynorsk gir ein fordel: Dei aller fleste er gode til å skrive bokmål. Når ein i tillegg er god i nynorsk, gir det ein ekstra fordel. Tidlegare nynorskelevar fortel at dette har gitt dei positive opplevingar og oppdrag i arbeidslivet.

Meld frå til skolen

Dersom du ønsker nynorsk for barnet ditt, er det berre å melde ifrå til skolen. Elevar i ungdomsskolen og den vidaregåande skolen som vil ha nynorsk som hovudmål, kan sjølv melde ifrå til skolen.

 

Magne Leon Heide,

Leiar i Troms og Finnmark mållag

Opphev forbodet mot fleirspråklege adressenamn !

Kartverket har det siste tiåret gjennomført eit større adressenamn-prosjekt der alle matrikkeladressane i Noreg skal få eiga vegadresse (adressenamn). Alt tidleg i dette arbeidet dukka det opp spørsmål i Nord-Noreg om å få to- eller trespråklege adressenamn (norsk, samisk, kvensk). Først ute var Tana kommune som i 2010 ønskte trespråklege adressenamn (vegnamn).

Statens kartverk konkluderte med at det berre burde tildelast eitt adressenamn (brev 28.02.2011). Dette støtta Miljøverndepartementet i svaret sitt til Tana: «Miljøverndepartementet er enig i denne vurderingen. Vi vil derfor ikkje ta initiativ som åpner for bruken av parallelle namn på fleire språk som offisielle veinavn – verken generelt eller i bestemte kommuner» (brev 7.3.2011).  Og sia den tida har vegleiaren for adressenamn nekta for fleirspråklege namn: «Det betyr at kommunen må tildele ett offisielt adressenavn på det skriftspråket kommunen velger, jamfør matrikkelforskriften § 51 første ledd. Hvilket språk kommunen velger kan variere fra tilfelle til tilfelle.» (Kartverket på nett: «Flerspråklige adressenavn»).

Som namnekonsulent for norske stadnamn i Nord-Noreg i åra 2012-2017 tok eg denne saka opp på kvart samrådingsmøte vi hadde. Samstundes tilrådde vi heile tida kommunane om å vurdere samiske og kvenske adressenamn der det var aktuelt. Men fordi berre eitt adressenamn etter regelverket kunne vedtakast, gjorde alle kommunar vedtak om norske namn der det kom opp spørsmål om parallelle adressenamn. Og i mange tilfelle blei ikkje samiske og/eller kvenske adressenamn ein gong vurdert. Det er forståeleg at majoritetsspråket «seira», men språkpolitisk uforståeleg at det skulle og skal vere slik.

Eksempel på tilråding for Hasvik kommune 2013:

J.A.Friis' "Etnografiske kart over Finnmark" (1861) viser at det har vore rein samisk busetnad i Børrfjorden og Børrfjordvika (og dei fleste stader rundt Dønnesfjorden):

Folketeljinga 1910 viser også samisk busetting i området. 

Hasvik vedtok Børrfjordvik. Samiske namn i området ser ikkje ut til å vere undersøkt.

Det er rett nok eitt heiderleg unntak frå dette. Narvik kommune har vedtatt fire tospråklege namn, eitt av dei er:  Vassdalsveien / Áravuomebállgis. Det er komme på kart og skilt. Fleire kommunar bør følgje deira eksempel, det har til no ikkje fått negative konsekvensar for Narvik. Og det har ikkje vore problem verken med feilkjøring eller anna i desse vegane, heller tvert om.

Vassdalsveien / Áravuomebállgis i Narvik kommune er einaste fleirspråklege adressenamn.

Ifjor haust (nrk 8.9.20) dukka spørsmålet opp med full tyngde når Kåfjord kommune vedtok å bruke to- og trespråklege namn og bad om å få endra loven slik at dette blei tillatt. Det har i lengre tid vore registrert samiske stadnamn og kulturminne i Kåfjord kommune (gaisi.no).

Språkleg identitet var avgjerande for kommunen. Og her ligg kjerna i saka. Adressenamna er dei nye stadnamna, som ofte erstattar gamle stadnamn som har blitt brukt i lang tid for å fortelje kor ein bur. Derfor bør ein slå ring om den språklege identiteten som desse adressenamna gir. Argumenta imot fleirspråklege namn er så få, tynne og utslitte at det er på høg tid å gje dei på båten. Og fleirspråklege stadnamn kan til og med redde liv.

Den ansvarlege ministeren bør derfor straks gripe fatt i denne saka og få ho på rett spor. Fleirspråklege adressenamn bør no bli tillatt.

Av Magne Leon Heide, leiar, Troms og Finnmark mållag